WoordcombinatieHartslag en ademhaling kunnen vertragen.
Ik vertraagde en toen zijn ze op de wagen gesprongen.
Het tempo vertraagt, in plaats van te versnellen.
De economische groei in het land vertraagt sterk.
Ze richt zich meer op het binnenland, zeker nu de groei is vertraagd.
We denken verschillend naargelang we versnellen of vertragen.
Alom wordt verwacht dat deze trend eerder zal versnellen dan vertragen.
Wees waakzaam wanneer je moet vertragen of stoppen.
Het groeiritme vertraagt, maar de groei komt vooral door migratie.
De groei van de plant vertraagt en de productiviteit loopt terug.
Is het erg dat de groei van de wereldhandel vertraagt?
Het laatste nieuws is dat de groei eerder wat vertraagt dan versnelt.
Het tempo vertraagt, en al luisterend vertragen we mee.
De gemeenteraadsverkiezingen vertragen ook.
Maar het tempo lijkt nu wel te vertragen.'
Want dan moet de jachtluipaard eerst vertragen, daarna van koers veranderen en zich vervolgens weer lanceren.
Andere voorbijgangers volgen, soms vertragen ze, maar altijd lopen ze door.
Ik weet waar de vluchters versnellen en vertragen.
De verwachting is wel dat de groei in de VS zal aantrekken en zal vertragen in de eurozone.
De hartslag van de piano vertraagt en stopt.
Nochtans is duidelijk een kentering zichtbaar: het tempo van de werkloosheidsdaling vertraagt aanzienlijk.
Altijd is er het gevoel alsof de tijd vertraagt en bijna tot stilstand komt.
Dankzij die momenten moet het verkeer er bewust vertragen.
Het verkeer op snelweg 15 vertraagt.
Zeven kwartalen op rij vertraagt de groei nu al.
subject
Wie of wat (...)?
substantief
economie
groei
hartslag
tempo
tijd
verkeer
bepaling
Waar, wanneer, hoe, enz. (...) men?
adverbium
aanzienlijk
bewust
flink
fors
lang
sterk
verbum auxiliare of groepsvormend verbum
Welk hulpwerkwoord of groepsvormend werkwoord wordt vaak gebruikt bij vertragen?
doen
kunnen
moeten
en/of
Welk ander zelfstandig woord wordt vaak gecoördineerd met vertragen?
stoppen
versnellen
- subject
- object
- verbum finitum
- 1iemand of iets vertraagt iets of iemand
- aanval
- Toch hebben de aanvallen de opmars van IS in Noord-Irak danig kunnen vertragen .
- licht
- Fel licht in de avond vertraagt de biologische klok.
- mens
- En de mens kan dit proces vertragen , ook al zou hij daar geen aandeel in hebben.
- procedure
- Bijkomend nadeel is dat zo'n procedure de zaak vertraagt .
- regering
- Alleen vertraagt de regering de procedures.
- speler
- Een speler vertraagt op reglementair ongeoorloofde wijze de wedstrijd.
- aanleg
- Met name op zee wordt de aanleg van windmolens wat vertraagd .
- achteruitgang
- Door veel training kun je die achteruitgang vertragen .
- afbraak
- Alcohol, zo blijkt uit recent onderzoek, verstoort die klok en dat vertraagt de afbraak .
- afhandeling
- Belanghebbenden kunnen bezwaar indienen, wat de afhandeling van de aanvraag zeker zal vertragen .
- afvoer
- Bossen hebben een groot waterbufferend vermogen en vertragen de afvoer .
- behandeling
- We willen de behandeling voor de ziekte niet hinderen of vertragen .
- besluitvorming
- De kans op meningsverschillen, die de besluitvorming vertragen , is dan veel groter.
- boel
- Alles moet via een tolk, wat de boel enorm vertraagt .
- bouw
- Het kan de bouw van het stadion met twee jaar vertragen .
- debat
- Het vertraagde het debat en bovendien betekende het niets, omdat er voor alles werd geklapt.
- dossier
- Het zou enkele belangrijke dossiers flink kunnen vertragen , zoals dat over de geluidsnormen van de luchthaven.
- evolutie
- Het vertraagt op die manier de evolutie van de aandoening.
- genezing
- Bedenk goed dat stress, alcohol, drugs en vermoeidheid de genezing vertragen .
- groei
- Kou vertraagt de microbiële groei , maar stopt hem niet.
- hartslag
- Bètablokkers verlagen de bloeddruk en vertragen de hartslag .
- herstel
- Dit kan het herstel van de ozonlaag vertragen .
- hervorming
- Frankrijk daagt de EU-Commissie (en Duitsland en Nederland) uit door hervormingen te vertragen .
- introductie
- Dat zou een Europese introductie kunnen vertragen .
- investering
- Hoe dan ook zullen de lopende sancties buitenlandse investeringen , ook uit Europa, blijven vertragen .
- invoering
- De politieke discussie kan de invoering flink vertragen .
- kernprogramma
- Vrijwel alle waarnemers zijn het erover eens dat luchtaanvallen het Iraanse kernprogramma met hoogstens enkele jaren zouden vertragen .
- klimaatverandering
- Als we klimaatverandering willen vertragen , dan moeten we zo veel mogelijk fossiel energieverbruik vervangen door elektriciteit uit koolstofarme bron.
- klok
- Fel licht in de avond vertraagt de biologische klok .
- komst
- Heeft Dalli op 16 oktober ontslag moeten nemen om de komst van de richtlijn te vertragen ?
- leven
- Het is goed om je eigen leven soms even te vertragen voor alle verhalen die daar verteld worden.
- migratiestroom
- De EU moet in 2016 al 3 miljard euro op tafel leggen als ze wil dat Turkije de migratiestroom helpt vertragen .
- onderhandeling
- Maar ook praktische bezwaren vertragen de onderhandelingen .
- onderzoek
- Dat bemoeilijkt en vertraagt het onderzoek .
- ontwikkeling
- Langdurig borstvoeding geven kan de ontwikkeling van een allergie vertragen .
- opkomst
- Daarnaast tracht Rusland de opkomst van nieuwe olie - en gasleveranciers te vertragen om zo zijn concurrentiepositie zeker stellen.
- opmars
- Eén deur moet de opmars van schutters vertragen .
- opname
- Enkel nachtzorg - iemand die bij hen bleef inslapen - vertraagde de opname in een woon-zorgcentrum dan weer níét.
- plan
- Een verdragswijziging zou de plannen enorm vertragen .
- procedure
- Alleen vertraagt de regering de procedures .
- proces
- Die schandalen hebben het proces vertraagd , maar tegelijk de noodzaak ervan aangetoond.
- project
- Diverse tegenslagen, zoals twee keer een waterinsijpeling, vertraagden het project .
- publicatie
- Dit vertraagt de publicatie van het inlichtingenrapport.
- realisatie
- Verouderde betonstructuur vertraagt realisatie van assistentiewoningen met vier jaar
- renovatie
- Strenge eisen Onroerend Erfgoed vertragen renovatie stadhuis
- ritme
- Licht in de late avond werkt juist averechts, en vertraagt het ritme nog verder.
- schutter
- In zijn boek schrijft hij dat hij besefte dat hij een kogelregen kon verwachten , maar hij dacht dat de anderen een kans zouden hebben als hij de schutter lang genoeg kon vertragen .
- snelheid
- Vertraagt men de snelheid , dan zwemt ook de baars trager.
- spel
- Hij staat stevig op zijn benen en vertraagt het spel nooit.
- start
- Gisteren heeft Lemaire haar protest herhaald, en aangedrongen dat de start van de nieuwe domeinnamen wordt vertraagd .
- stemming
- De stemming in de Senaat werd dinsdagnacht vertraagd omdat tegenstanders van abortus de stemprocedure onderbraken.
- stofwisseling
- Stress voor een vetrijke maaltijd vertraagt namelijk de stofwisseling bij vrouwen van middelbare leeftijd.
- tempo
- In de buitenste buitenwijk begint hij te twijfelen en vertraagt hij het tempo .
- tijd
- Het zijn tableaux vivants die de tijd even vertragen , terwijl de stad beneden almaar voortjakkert.
- toestroom
- Het lag in de bedoeling maatregelen goed te keuren om de toestroom te vertragen .
- toetreding
- Zijn uitverkiezing kan de toetreding van het land tot de Europese Unie verder vertragen .
- trein
- Iedereen snapt dat een storing dan onmiddellijk meerdere treinen gaat vertragen .
- treinverkeer
- De werken vertragen het treinverkeer al verscheidene jaren.
- uitbreiding
- De beslissing om de uitbreiding van de vloot te vertragen kwam te laat.
- uitvoering
- Dat vertraagt en compliceert de uitvoering van het akkoord.
- verhaal
- Dat gefilosofeer vertraagt het verhaal , maar wie mee is, geniet.
- verkeer
- Die vlakken dienen om het verkeer te vertragen .
- verloop
- In een complexe zaak als deze wordt het verloop daardoor sterk vertraagd .
- veroudering
- Ze kunnen de veroudering van ons lichaam vertragen en zelfs terugdraaien.
- verouderingsproces
- Het verouderingsproces van de huid wordt even vertraagd .
- verval
- Deze handelingen zijn bedoeld om verval van het voorwerp te verhinderen of in ieder geval te vertragen .
- vlucht
- De vluchten van Brussels Airlines kunnen vandaag vertraagd worden door acties van de piloten.
- vluchtelingenstroom
- Turkije is principieel bereid om meer inspanningen te doen om de vluchtelingenstroom richting Europa te vertragen .
- voortgang
- De voortgang van het onderzoek naar de toedracht werd ernstig vertraagd door de opstand in Libië, twee jaar geleden.
- werk
- De eerste sneeuw van het seizoen heeft het werk vertraagd .
- werking
- ' Het is uiteraard niet de bedoeling hun werking te vertragen ', benadrukt de woordvoerder van Jambon.
- werkzaamheid
- Van Loocke hoopt dat de heisa rond de bomenkap de werkzaamheden niet zal vertragen .
- zaak
- Bijkomend nadeel is dat zo'n procedure de zaak vertraagt .
- ziekte
- Door de ziekte te vertragen , kan veel op zorg worden bespaard.
iemand of iets doet iets of iemand trager gaan- De vergrijzing gaat door en zal de economische groei vertragen.
- (meer voorbeelden)
- 2iemand of iets vertraagt
- aangroei
- Tegelijk vertraagde de aangroei van de werkloosheid in Vlaanderen.
- auto
- Als de bestuurder de waarschuwingen blijft negeren, dan vertraagt de auto tot stilstand met de vier richtingaanwijzers aan.
- bestuurder
- De bestuurder vertraagde en leek naar de kant te rijden, maar sloeg dan toch linksaf een parking op.
- economie
- Maar als de wereldwijde economie vertraagt , wordt dat moeilijk.
- groei
- De groei van de plant vertraagt en de productiviteit loopt terug.
- hartslag
- De hartslag vertraagt , de rust bij thuiskomst.
- ritme
- Als de economie weinig groeit, vertraagt het ritme van de consumptie.
- tempo
- Het tempo vertraagt , in plaats van te versnellen.
- tijd
- In bullet time vertraagt de tijd , terwijl de camera nog beweegt.
- verkeer
- Dankzij die momenten moet het verkeer er bewust vertragen .
- verkoop
- De verkoop van netwerken vertraagde door de malaise in Brazilië en Rusland.
- wagen
- Maar de wagen slaagt er wonderwel in om stevig te vertragen , tot een meter achter de vrachtwagen.
iemand of iets gaat trager- Het tempo vertraagt, in plaats van te versnellen.
- (meer voorbeelden)
Nederlandse term: onderwerp. Van wie of wat gaat de handeling of werking van het verbum uit? Het gaat hier om zogenaamde semantische of logische subjecten bij het hoofdwerkwoord. Vaak valt het semantische subject samen met het grammaticale subject (het subject van de zin), maar dat is zeker niet altijd het geval. In passieve zinnen kan het semantische subject uitgedrukt zijn in een door-bepaling. Ook in andere zinnen met een hulpwerkwoord en een hoofdwerkwoord hoort het semantische subject bij het hoofdwerkwoord. Vergelijk:
de arts behandelt de patiënt (actieve zin)
vs.
de patiënt wordt/is behandeld door de arts (passieve zin)de kunstenaar werkt in alle rust
vs.
de kunstenaar wil in alle rust kunnen werken.
De arts is in de passieve zin niet meer het grammaticale subject van de zin. Dat is nu de patiënt bij wordt/zijn. De arts is wel nog diegene die de handeling van het verbum behandelen uitoefent en blijft van dat verbum het zogenaamde logische of semantische subject. De hele door-bepaling door de arts wordt in Nederlandse grammatica’s ook wel het handelend voorwerp genoemd. In de zin de kunstenaar wil in alle rust kunnen werken is de kunstenaar het grammaticale subject bij wil, maar het semantische subject bij werken.
Nederlandse term: lijdend voorwerp. Wie of wat ondergaat de handeling of werking van het verbum? In Woordcombinaties geven we de zogenaamde semantische of logische objecten bij het hoofdwerkwoord. In passieve zinnen verschijnt dat semantische of logische object als grammaticaal subject (zinssubject) van worden of zijn. Vergelijk:
de arts behandelt de patiënt (object in actieve zin)
vs.
de patiënt wordt/is behandeld (door de arts) (grammaticaal subject in passieve zin)
De patiënt is in de passieve zin wel nog diegene die de handeling van het verbum behandelen ondergaat en blijft het zogenaamde logische of semantische direct object van dat verbum.
Nederlandse term: onderwerp. Van wie of wat gaat de handeling of werking van het verbum uit? In de relatie 'subject bij' is het trefwoord het zogenaamde semantische of logische subject bij een hoofdwerkwoord. Vaak valt het semantische subject samen met het grammaticale subject (het subject van de zin), maar dat is zeker niet altijd het geval. In passieve zinnen kan het semantische subject uitgedrukt zijn in een door-bepaling. Ook in andere zinnen met een hulpwerkwoord en een hoofdwerkwoord hoort het semantische subject bij het hoofdwerkwoord. Vergelijk:
de arts behandelt de patiënt (actieve zin)
vs.
de patiënt wordt/is behandeld door de arts (passieve zin)de kunstenaar werkt in alle rust
vs.
de kunstenaar wil in alle rust kunnen werken.
De arts is in de passieve zin niet meer het grammaticale subject van de zin. Dat is nu de patiënt bij wordt/zijn. De arts is wel nog diegene die de handeling van het verbum behandelen uitoefent en blijft van dat verbum het zogenaamde logische of semantische subject. De hele door-bepaling door de arts wordt in Nederlandse grammatica’s ook wel het handelend voorwerp genoemd. In de zin de kunstenaar wil in alle rust kunnen werken is de kunstenaar het grammaticale subject bij wil, maar het semantische subject bij werken.
Nederlandse term: lijdend voorwerp. Wie of wat ondergaat de handeling of werking van het verbum? In de relatie 'object bij' is het trefwoord het zogenaamde semantische of logische object bij het hoofdwerkwoord. In passieve zinnen verschijnt dat semantische of logische object als grammaticaal subject (zinssubject) van worden of zijn. Vergelijk:
de arts behandelt de patiënt (object in actieve zin)
vs.
de patiënt wordt/is behandeld (door de arts) (grammaticaal subject in passieve zin)
De patiënt is in de passieve zin wel nog diegene die de handeling van het verbum behandelen ondergaat en blijft het zogenaamde logische of semantische direct object van dat verbum.
Nederlandse term: meewerkend voorwerp, e.d. Wie of wat is als ontvanger, belanghebbende of ondervinder betrokken bij de handeling of werking van het verbum? Er kunnen verschillende types indirect object
onderscheiden worden (zie Indirect object (taaladvies.net)
Deze zijn niet altijd gemakkelijk van elkaar te onderscheiden.
Nederlandse term: voorzetselvoorwerp. Het voorzetselobject of voorzetselvoorwerp is een aanvulling bij een verbum met een vaste prepositie. Adverbiale bepalingen kunnen ook ingeleid worden door een prepositie, maar in bepalingen zijn de preposities variabeler. Vergelijk:
hij wacht op zijn broer (voorzetselobject)
vs.
hij wacht op het perron, in de kamer, bij de ingang (bepaling van plaats)
Zegt iets over het subject of object in combinatie met het verbum. In de Nederlandse grammatica’s onderscheidt men een aantal zinsdelen die iets over het subject of object zeggen, met name het naamwoordelijk deel van het gezegde of predicaatsnomen bij copulae (koppelwerkwoorden) en de bepaling van gesteldheid bij zelfstandige verba. Voorbeelden:
hij is moe (naamwoordelijk deel van het gezegde)
het viel me zwaar (naamwoordelijk deel van het gezegde)
ik vind hem een schat (bepaling van gesteldheid)
hij werkt daar als portier (bepaling van gesteldheid)
Geeft antwoord op vragen als waar, wanneer, hoe, waarom, waarmee, ….?
Bijwoordelijke bepalingen kunnen in de zin vaak, maar niet altijd weggelaten worden. Vergelijk:
ze leest een boek in bed (weglaatbare of optionele bepaling)
vs.
ze woont in Brussel (niet-weglaatbare of niet-optionele bepaling)
Niet-optionele bepalingen worden ook wel complementen genoemd. Voor subtypes naar betekenis (bv. plaats, richting, …) zie: ANS | 20.10 Bijwoordelijke bepalingen (ivdnt.org). De subtypes worden hier in de regel niet onderscheiden, maar waar dat wel nodig is voor de overzichtelijkheid en het gebruiksgemak, doen we dat wel.
Zinsdelen kunnen niet alleen woorden of woordgroepen zijn, maar ook bijzinnen of beknopte bijzinnen (bijzinnen zonder subject en verbum finitum).
Voorbeelden:
ik accepteer dat het zo is (bijzin)
hij vroeg of we kwamen (bijzin)
ik weet wie het gedaan heeft (bijzin)
hij vroeg ons om te komen (beknopte bijzin)
hij probeerde te vluchten (beknopte bijzin)
Sommige verba worden vaker met (beknopte) bijzinnen gecombineerd dan andere.
Ook substantieven kunnen een (beknopte) bijzin als bepaling hebben:
een kind om te zoenen (beknopte bijzin)
De (beknopte) bijzinnen kunnen verschillende syntactische functies in een zin of zinsdeel vervullen (subject, object, bepaling, enz.). In ik accepteer dat het zo is, bijvoorbeeld, is dat het zo is een objectszin. Voor het maken van combinaties, is de functie hier minder van belang. Belangrijker is de juiste keuze van het inleidende woord (dat, of, om enz. ). Voor het gebruiksgemak geven we in deze rubriek daarom een overzicht per inleidend woord.
Nederlandse term: hulpwerkwoord of groepsvormend werkwoord. Een verbum auxiliare of hulpwerkwoord ‘helpt’ het hoofdwerkwoord in zinnen met meer dan een verbum. Het wordt onder andere gebruikt voor het uitdrukken van tijd, modaliteit (hoe ziet de spreker de verhouding tussen de mededeling en de werkelijkheid?), passief en causaliteit (het doen plaatsvinden van een handeling of werking). Behalve de verba die traditioneel tot de verba auxiliare gerekend worden, zijn er nog andere groepsvormende werkwoorden die een verbinding met het hoofdverbum aangaan, bijvoorbeeld proberen, vallen, beginnen. Zie ANS | 18.5.1.1 Groepsvorming bij werkwoorden (ivdnt.org) Voorbeelden:
verba auxiliare:
ik heb mij vergist (tijd)
hij is gekomen (tijd)
de patiënt is/wordt behandeld door de arts (passief)
je moet dat accepteren (modaliteit)
ik kan dat niet accepteren (modaliteit)
ik laat mijn huis schilderen (causaliteit)
de zon doet de temperatuur stijgen (causaliteit)
andere groepsvormende verba:
hij probeert te komen
dat valt te bezien
het begint te regenen
Alle verba kunnen vervoegd worden en veel verba kunnen gepassiveerd worden. De verba auxiliari van tijd worden getoond als u klikt op ‘vormen’. Hier vermelden we alleen de overige verba auxiliari en groepsvormende verba die opvallend vaak bij bepaalde verba voorkomen, bv. kunnen, moeten + accepteren.
Nederlandse term:
zelfstandig naamwoord
Nederlandse term: voornaamwoord
Nederlandse term: voorzetselgroep
voorbeeld
in + stad kamer …
op + platteland station
Nederlandse term: bijwoord
Nederlandse term: bijvoeglijk naamwoord
Nederlandse term: achterzetsel of achtergeplaatst voorzetsel: achterzetsel (wat is dat?) | Genootschap Onze Taal | Onze Taal
Nederlandse term: achterzetsel of achtergeplaatst voorzetsel: achterzetsel (wat is dat?) | Genootschap Onze Taal | Onze Taal
Determinatoren zijn o.a. lidwoorden (de, het, een) en woorden die een hoeveelheid uitdrukken (veel, wat, enkele). De lidwoorden worden gegeven bij de woordvormen naast het trefwoord. In deze lijst met determinatoren staan de overige determinatoren.
Nederlandse termen: voornaamwoord of telwoord
Nederlandse term: telwoord
woordgroep met een prepositie (voorzetsel) of conjunctie (voegwoord). Een conjunctiegroep is bv. een woordgroep ingeleid door als of zoals in vergelijkingen (werken als een paard, een waarheid als een koe).
Nederlandse termen: voorzetsel of voegwoord
Nederlandse termen: bijvoeglijk naamwoord, deelwoord of telwoord
Nederlandse termen: bijvoeglijk naamwoord of bijwoord. Adjectieven (bijvoeglijke naamwoorden) kunnen ook als bijwoordelijke bepaling bij een werkwoord gebruikt worden. We spreken dan van een [adverbiaal of bijwoordelijk gebruikt adjectief](https://e-ans.ivdnt.org/topics/pid/ans0802lingtopic.
Specificeert het trefwoord nader.
Specificeert het trefwoord nader.
Adpositiegroepen zijn woordgroepen met een prepositie (voorzetsel), postpositie (achterzetsel) of circumpositie (omzetsel):
op de trap (met prepositie/voorzetsel)
de trap op (met postpositie/achterzetsel)
van de trap af (met circumpositie/omzetsel)
Conjunctiegroepen worden ingeleid door een conjunctie (voegwoord). In de voorbeelden met conjunctie als:
werken als een paard
een waarheid als een koe
Adpositiegroepen zijn woordgroepen met een prepositie (voorzetsel), postpositie (achterzetsel) of circumpositie (omzetsel):
op de trap (met prepositie/voorzetsel)
de trap op (met postpositie/achterzetsel)
van de trap af (met circumpositie/omzetsel)
Conjunctiegroepen worden ingeleid door een conjunctie (voegwoord). In de voorbeelden met conjunctie als:
werken als een paard
een waarheid als een koe